მაკროფაგების აქტივაციის სინდრომი (MAS) არის იშვიათი ჰიპერანთებითი მდგომარეობა, რომელიც წარმოადგენს ციტოკინური შტორმის ერთ-ერთ ნაირსახეობას [1][2]. ეს მდგომარეობა შეიძლება გამოვლინდეს როგორც ბავშვებში, ასევე მოზრდილებში, რომლებსაც აქვთ რევმატოლოგიური დაავადებები. MAS-ის დროული ამოცნობა და აგრესიული მკურნალობა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რადგან მისი უგულებელყოფის შემთხვევაში ლეტალობის მაჩვენებელი 8-22%-ია [3][4].
MAS ცნობილია, როგორც რევმატოლოგიური დაავადებების იშვიათი გართულება, მათ შორის სისტემური დასაწყისის მქონე იუვენილური იდიოპათიური ართრიტის (SoJIA), სისტემური წითელი მგლურას (SLE), ვასკულიტების, კავასაკის დაავადების და ავტოიმუნური მდგომარეობების დროს.
MAS შესაძლოა იყოს დაავადების პირველი გამოვლინება და მისი გათვალისწინება საჭიროა იმ შემთხვევაშიც, თუ ბავშვს რევმატოლოგიური დაავადების დიაგნოზი აქამდე არ ჰქონია. შოტლანდიაში ჩატარებულმა ბოლო კვლევამ [5] აჩვენა, რომ MAS-ის შემთხვევათა უმრავლესობა (68%) პირველად ავადმყოფობის გამოვლენისას დაფიქსირდა. შესაბამისად, MAS უნდა განიხილებოდეს ნებისმიერ ბავშვთან, რომელიც მწვავედ ავადმყოფობს ცხელებით და არ აქვს დადგენილი დიაგნოზი.
MAS-ის ზუსტი სიხშირე უცნობია, თუმცა სავარაუდოა, რომ ეს მდგომარეობა საკმარისად არ დიაგნოსტირდება და რეალურად უფრო გავრცელებულია, ვიდრე ამჟამინდელი სტატისტიკა გვთავაზობს.
MAS ციტოკინური შტორმის სპექტრში შედის:
- პირველადი ჰემოფაგოციტური ლიმფოჰისტიოციტოზი (HLH)
- მეორადი HLH (ეს მოიცავს MAS-ს, ტერმინს, რომელიც გამოიყენება რევმატოლოგიური დარღვევების კონტექსტში, ასევე HLH-ს, რომელიც გამოწვეულია ინფექციებით (განსაკუთრებით EBV) და ავთვისებიანობით [6][7][8])
- PIMS-TS (ბავშვთა მულტისისტემური ანთებითი სინდრომი, რომელიც დროებით ასოცირდება COVID-19-თან). ეს სინდრომი ცნობილია როგორც MIS-C (ბავშვებში) და მოზრდილთა მსგავსი მდგომარეობა აღწერილია MIS-A-ს სახელით.
ამ გაიდლაინის მიზანია, მაკროფაგების აქტივაციის სინდრომის (MAS) განხილვა რევმატოლოგიური დაავადებების კონტექსტში. იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს არ აქვს დადგენილი ძირითადი დიაგნოზი, უნდა გატარდეს დიფერენციალური დიაგნოზი, რომელიც მოიცავს პირველად ან მეორად ჰემოფაგოციტური ლიმფოჰისტიოციტოზს (HLH) და MAS-ს, როგორც რევმატოლოგიური დაავადების საწყისი გამოვლინების ნაწილს.
დეფინიცია
ლაბორატორიული ანალიზები:
- ფერიტინი: უფრო მაღალია, ვიდრე დიაგნოზისთვის მოსალოდნელია (შეიძლება ძალიან მაღალი იყოს, მაგრამ MAS უნდა განიხილებოდეს მაშინაც კი, როცა დონე ≥500 μg/l)[9];
- დაბალი ან შემცირებადი ედს-ი (ე.წ. ESR), განსაკუთრებით აქტიური ანთებითი დაავადების ან მაღალი CRP-ის კონტექსტში;
- დაბალი ლეიკოციტების რაოდენობა;
- დაბალი/შემცირებადი/ნორმალური თრომბოციტების რაოდენობა.
- დაბალი/შემცირებადი/ნორმალური ფიბრინოგენი;
- კოაგულაციის დარღვევა;
- LDH-ის მომატებული დონე;
- AST, ALT, GGT, ბილირუბინის მომატება;
- მაღალი ტრიგლიცერიდები;
- დაბალი ნატრიუმი;
- ძვლის ტვინის ასპირაციული ბიოფსია აჩვენებს ჰემოფაგოციტოზს (ეს ყოველთვის არ ვლინდება და საჭიროა მხოლოდ დიაგნოსტიკური გაურკვევლობის შემთხვევაში).
კლინიკური ნიშნები:
- ცხელება (ხშირად მაღალი და შეიძლება შეუპოვარი იყოს);
- გამონაყარი;
- ჰეპატოსპლენომეგალია (ახალი);
- ართრიტი;
- ნევროლოგიური მანიფესტაციები: გაღიზიანებადობა, დეზორიენტაცია, ლეთარგია, თავის ტკივილი, კრუნჩხვები, კომა.
სასწრაფო გამოკვლევები
MAS-ის ეჭვის შემთხვევაში ეს ანალიზები ყოველდღიურად უნდა განმეორდეს, რადგან ტენდენციები უფრო ინფორმატიულია, ვიდრე მხოლოდ აბსოლუტური მაჩვენებლები:
- ფერიტინი – ლაბორატორიას უნდა ეცნობოს, რომ ანალიზი სასწრაფოდ ჩატარდეს;
- სრული სისხლის ანალიზი (CBC);
- ედს-ი (ESR) და CRP.
- კოაგულაციის სკრინინგი, მათ შორის ფიბრინოგენის დონე.
- D-დიმერი;
- ტრიგლიცერიდები;
- თირკმლებისა და ღვიძლის ფუნქციური ტესტები (U+E, LFTs, მათ შორის AST);
- LDH;
- ტროპონინი, NT pro-BNP.
დამატებით განსახილველი გამოკვლევები:
- ინფექციის სკრინინგი: საჭიროა შესაბამისი ანალიზები, რადგან MAS-ის და სეფსისის კლინიკური ნიშნები ერთმანეთს ჰგავს;
- ძვლის ტვინის ასპირაცია: თუმცა, ნორმალური შედეგი MAS-ს არ გამორიცხავს;
- პირველადი HLH-ის სკრინინგი: პერფორინი, გრანულების გამოთავისუფლების ტესტი (GRA), და SAP/XIAP მამაკაცებში (იხილეთ ქვემოთ).
გამოქვეყნებული დიაგნოსტიკური და კლასიფიკაციის კრიტერიუმები
MAS-ის დიაგნოზის დასადგენად SoJIA-სა და SLE-ს კონტექსტში გამოყენებული კრიტერიუმები მოცემულია ქვემოთ. ეს კრიტერიუმები ძირითადად კვლევებისთვისაა შემუშავებული, მაგრამ შეიძლება სასარგებლო იყოს კლინიკური დიაგნოსტიკისთვის. თუმცა, კონკრეტული დიაგნოსტიკური ზღვარის მიღწევა კლინიკურად ნაკლებად მნიშვნელოვანია და ტენდენციების მონიტორინგი უფრო ეფექტური მეთოდია.
PRINTO/EULAR 2016 კლასიფიკაციის კრიტერიუმები MAS-ისთვის SoJIA-ს კონტექსტში
პირველადი დიაგნოსტიკური სახელმძღვანელო MAS-ისთვის SoJIA-ს დროს (11):
ცხელებიანი პაციენტი, რომელსაც აქვს დადასტურებული SoJIA და:
- ფერიტინი >684 ng/ml
- და ქვემოთ მოცემული კრიტერიუმებიდან ნებისმიერი 2:
- თრომბოციტების რაოდენობა ≤181 × 10⁹/ლიტრზე;
- ასპარტატამინოტრანსფერაზა (AST) >48 ერთეული/ლიტრზე;
- ტრიგლიცერიდები >156 მგ/დლ;
- ფიბრინოგენი ≤360 მგ/დლ.
ლაბორატორიული კრიტერიუმები:
- თრომბოციტების შემცირებული რაოდენობა ≤262 × 10⁹/ლ;
- ასპარტატამინოტრანსფერაზის მომატებული დონე >59 ერთეული/ლ;
- ლეიკოციტების შემცირებული რაოდენობა ≤4.0 × 10⁹/ლ;
- ჰიპოფიბრინოგენემია ≤2.5 გ/ლ.
კლინიკური კრიტერიუმები:
- ცენტრალური ნერვული სისტემის დისფუნქცია: გაღიზიანება, დეზორიენტაცია, ლეთარგია, თავის ტკივილი, კრუნჩხვები, კომა;
- ჰემორაგიები: პურპურა, მარტივად გაჩენილი სისხლჩაქცევები, ლორწოვანების სისხლდენა;
- ჰეპატომეგალია ≥3 სმ ნეკნთა რკალიდან.
ჰისტოპათოლოგიური კრიტერიუმი:
- მაკროფაგების ჰემოფაგოციტოზის არსებობა ძვლის ტვინის ასპირატში (საჭიროა მხოლოდ საეჭვო შემთხვევებში).
MAS-ის დიაგნოზისთვის საჭიროა:
- ლაბორატორიული კრიტერიუმებიდან 2 ან მეტი,
- ან 2-3 კლინიკური და/ან ლაბორატორიული კრიტერიუმი.
შენიშვნები:
- ლაბორატორიული კრიტერიუმების ზღვრები მხოლოდ მაგალითის სახითაა წარმოდგენილი;
- კლინიკური კრიტერიუმები უფრო სასარგებლოა კლასიფიკაციისთვის, ვიდრე დიაგნოსტიკისთვის, რადგან ისინი ხშირად გვიან გამოვლინდება MAS-ის მიმდინარეობისას და შეიძლება ადრე დიაგნოზისთვის შეზღუდული ღირებულება ჰქონდეს.
- SoJIA-სთან ასოცირებულ MAS-ში შეიძლება გამოვლინდეს: უწყვეტი მაღალი სიცხე, სპლენომეგალია, გენერალიზებული ლიმფადენოპათია და ართრიტის ნიშნების და სიმპტომების პარადოქსული გაუმჯობესება.
- სხვა ლაბორატორიული ანომალიები შეიძლება მოიცავდეს: ანემიას, ერითროციტების დაცემის სიჩქარის შემცირებას, ALT-ის მომატებას, ბილირუბინის მომატებას, ფიბრინის დეგრადაციის პროდუქტების არსებობას, LDH-ის მომატებას, ჰიპერტრიგლიცერიდემიას, ნატრიუმის დაბალ დონეს, ალბუმინის შემცირებას და ჰიპერფერიტინემიას.
პირველადი დიაგნოსტიკური სახელმძღვანელო MAS-ისთვის იუვენილური SLE-ის დროს (12):
კლინიკური კრიტერიუმები:
- ცხელება (>38°C);
- ჰეპატომეგალია (≥3 სმ ნეკნთა რკალიდან);
- სპლენომეგალია (≥3 სმ ნეკნთა რკალიდან);
- ჰემორაგიული მანიფესტაციები (პურპურა, მარტივი სისხლჩაქცევები ან ლორწოვანების სისხლდენა).
ლაბორატორიული კრიტერიუმები:
- ცენტრალური ნერვული სისტემის დისფუნქცია (გაღიზიანება, დეზორიენტაცია, ლეთარგია, თავის ტკივილი, კრუნჩხვები ან კომა);
- ციტოპენია, რომელიც გავლენას ახდენს 2 ან მეტ უჯრედულ ხაზზე (ლეიკოციტების რაოდენობა ≤4.0 × 10⁹/ლ, ჰემოგლობინი ≤90 გ/ლ ან თრომბოციტების რაოდენობა ≤150 × 10⁹/ლ);
- ასპარტატამინოტრანსფერაზის მომატება (>40 ერთეული/ლ);
- ლაქტატდეჰიდროგენაზის მომატება (>567 ერთეული/ლ);
- ჰიპოფიბრინოგენემია (ფიბრინოგენი ≤1.5 გ/ლ);
- ჰიპერტრიგლიცერიდემია (>178 მგ/დლ);
- ჰიპერფერიტინემია (>500 μg/ლ).
ჰისტოპათოლოგიური კრიტერიუმი:
- მაკროფაგების ჰემოფაგოციტოზის მტკიცებულება ძვლის ტვინის ასპირატში (საჭიროა მხოლოდ საეჭვო შემთხვევებში).
MAS-ის დიაგნოზისთვის საჭიროა:
- მინიმუმ 1 კლინიკური კრიტერიუმი და 2 ან მეტი ლაბორატორიული კრიტერიუმი.
შენიშვნები:
- ეს კრიტერიუმები შემუშავებულია აქტიური იუვენილური სისტემური წითელი მგლურას (SLE) მქონე პაციენტებზე.
- MAS-ის ინფექციური გართულებებისგან დიფერენცირებისთვის კრიტერიუმები შესაძლოა საკმარისად მძლავრი არ იყოს.
საწყისი მკურნალობა
MAS შეიძლება ფატალური იყოს, თუ მკურნალობა დროულად არ განხორციელდება. აუცილებელია სასწრაფო გამოკვლევებისა და მართვის ჩატარება. ყველა ბავშვისთვის, ვისაც აქვს ცხელება და ჰიპერფერიტინემია, სპეციალისტის კონსულტაცია სწრაფად უნდა ჩატარდეს. ბავშვთა რევმატოლოგს უნდა მიმართოთ ყველა იმ ბავშვისთვის, რომლებსაც აქვთ რევმატოლოგიური დიაგნოზი და მათთან გამოვლინდა ცხელება და ჰიპერფერიტინემია (განსაკუთრებით, თუ ფერიტინის დონე ≥500 μg/l).
მკურნალობა არ არის სტანდარტიზებული და უნდა იყოს მიმართული ძირითადი დაავადების მართვაზე. დიაგნოსტიკური გაურკვევლობის შემთხვევაში, შესაძლოა საჭირო გახდეს ძვლის ტვინის ასპირაცია (BMA) მკურნალობის დაწყებამდე, რაც მოიცავს მულტიდისციპლინურ განხილვას რევმატოლოგიის, ჰემატოლოგიის და ხშირად ინფექციური დაავადებების გუნდებთან.
მკურნალობა უნდა დაიწყოს ბავშვთა რევმატოლოგის ჩართულობით და შეიძლება მოიცავდეს:
სტეროიდები:
- უმეტეს პაციენტში MAS-ის დიაგნოზის დროს სტეროიდთერაპია უნდა დაიწყოს დროულად, შესაბამისი გამოკვლევების შემდეგ;
- გამონაკლისი შეიძლება იყოს SoJIA-ის შემთხვევაში, სადაც შესაძლებელია მონოთერაპია ანაკინრათი. ეს გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს გამოცდილმა ბავშვთა რევმატოლოგმა;
- დოზა: 30 მგ/კგ/დღე მეთილპრედნიზოლონი IV გზით (მაქსიმალური დოზა: 1 გრამი), როგორც ერთჯერადი ინფუზია, 3 დღის განმავლობაში;
- შემდგომი მართვა: 1-2 მგ/კგ/დღე პერორალური პრედნიზოლონი;
- გათვალისწინებული უნდა იყოს გასტროპროტექცია (პროტონული ტუმბოს ინჰიბიტორის გამოყენებით) და კალციუმის დანამატი, სანამ ბავშვი სტეროიდებზე იმყოფება.
ციკლოსპორინი (Ciclosporin)[13]:
- საწყისი დოზა ჩვეულებრივ 3 მგ/კგ დღეში ორჯერ და დოზის კორექტირება უნდა მოხდეს სისხლში მედიკამენტის კონცენტრაციის მიხედვით;
- 3-5 მგ/კგ/დღე ენტერალური გზით ან 1-2 მგ/კგ/დღე IV. ენტერალური გზა უპირატესია.
- მიზნობრივი კონცენტრაციის დონე: 100-150 μg/l.
ანაკინრა (Anakinra):
სუბკუტანური ანაკინრა[14][15][16)]
- MAS-ის დროს SoJIA-ის კონტექსტში პირველადი არჩევის ბიოლოგიური პრეპარატია;
- აქვს მოკლე ნახევარგამოყოფის პერიოდი (დაახლოებით 4-6 საათი) და ფართო თერაპიული დიაპაზონი;
- ჩვეულებრივ გამოიყენება 2 მგ/კგ/დღე დოზით S/C გზით (მაქსიმალური საწყისი დოზა: 100 მგ);
- დოზა შეიძლება გაიზარდოს მაქსიმუმ 5 მგ/კგ/დღეში ან უფრო მაღალზე MAS-ის მკურნალობაში გამოცდილი სპეციალისტის მითითებით;
- დოზა უნდა დამრგვალდეს უახლოეს 10 მგ-მდე;
- სიფრთხილით გამოიყენება საშუალო ან მძიმე თირკმლის ფუნქციის დარღვევის დროს.
ინტრავენური ანაკინრა[17]:
- ეს გზა გამოიყენება მაშინ, როცა ბავშვი კრიტიკულად მძიმე მდგომარეობაშია და არსებობს სისტემური აბსორბციის პრობლემის ეჭვი. ეს მეთოდი ძირითადად ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში გამოიყენება;
- ბავშვებში დოზის დიაპაზონი არ არის გამოქვეყნებული;
- საწყისი დოზა: 2 მგ/კგ (მაქსიმუმ 100 მგ), რასაც მოსდევს უწყვეტი ინფუზია, დაწყებული 2 მგ/კგ/დღე, რომლის გაზრდაც შესაძლებელია სპეციალისტის მითითებით;
- ანაკინრა უსაფრთხოა და სეფსისის დროს ლეტალობას არ ზრდის[18)]
IV იმუნოგლობულინი:
- კონკრეტულ შემთხვევებში IVIG შეიძლება გამოყენებულ იქნას კომბინირებული თერაპიის ფარგლებში ბავშვთა რევმატოლოგის მითითებით.
ანტიბიოტიკები:
- ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკები უნდა დაინიშნოს მანამ, სანამ ბაქტერიული ინფექცია გამოირიცხება.
დამატებითი მოსაზრებები
პირველადი HLH:
- შეუძლია მსგავსი კლინიკური სურათის გამოვლენა, როგორც მეორად HLH-ს;
- ჩვეულებრივ ვლინდება ბავშვებში, უმეტესად სიცოცხლის პირველ ორ წელს;
- ეჭვის შემთხვევაში უნდა ჩატარდეს კონსულტაცია ინფექციონისტთან ან იმუნოლოგთან;
- სკრინინგი შეიძლება მოიცავდეს:
- პერფორინს;
- გრანულების გამოყოფის ტესტს (GRA);
- და ბიჭებში SAP (Signal Lymphocyte Activating Molecule Associated Protein) და XIAP (X-linked Inhibitor of Apoptosis Protein) ექსპრესიაზე სკრინინგს.
ინფექციური ტრიგერი:
- სულ უფრო მეტად მყარდება აზრი, რომ MAS-ის ეპიზოდი შეიძლება გამოწვეული იყოს თანმხლები ინფექციით იმ ბავშვებში, რომლებსაც აქვთ რევმატოლოგიური დიაგნოზი და გენეტიკური მიდრეკილება;
- საჭიროა სრულყოფილი ინფექციური სკრინინგი, მათ შორის:
- ვირუსული და ბაქტერიული ინფექციების გამოკვლევა პირ-ხახის ნაცხში;
- სისხლის ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევა;
- შარდის ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევა;
- ვირუსული და ბაქტერიული ტესტები განავალში (ჩვენების მიხედვით),
- O-ანტისტრეპტოლიზინის ტიტრი;
- ვირუსების სეროლოგია/PCR ისეთი ორგანიზმებისთვის, როგორიცაა ადენოვირუსი, EBV, CMV, HSV, VZV, HHV 6 და 7.
- ვირუსული PCR/სეროლოგიური ტესტების ხელმისაწვდომობა შეიძლება განსხვავდებოდეს საავადმყოფოებს შორის და საჭიროა განხილვა ადგილობრივ ან რეგიონულ დონეზე.
მედიკამენტები:
- რევმატოლოგიური დიაგნოზის მქონე ბავშვებში მკურნალობის შეცვლამ შეიძლება გამოიწვიოს MAS-ის ეპიზოდი, ხოლო ბიოლოგიურმა პრეპარატებმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს კლინიკურ სურათზე (მაგალითად, ტოცილიზუმაბმა შეიძლება ხელი შეუშალოს ცხელების აღმოცენებას და CRP-ის მატებას).
სტატია მომზადებულია შოტლანდიის ბავშვთა და მოზარდთა რევმატოლოგიის ქსელის გაიდლაინის “მაკროფაგების აქტივაციის სინდრომის საწყისი დიაგნოზი” მიხედვით.
გაფრთხილება: ეს გაიდლაინი არ არის განკუთვნილი იმისთვის, რომ აღიქმებოდეს ან გამოიყენებოდეს, როგორც სამუშაო სტანდარტი. სამუშაო სტანდარტები განისაზღვრება კონკრეტული შემთხვევისთვის ხელმისაწვდომი ყველა კლინიკური მონაცემის საფუძველზე და შეიძლება შეიცვალოს, სამეცნიერო ცოდნის და ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად. გაიდლაინის რეკომენდაციების დაცვა არ უზრუნველყოფს წარმატებულ შედეგს ყველა შემთხვევაში. საბოლოო გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს შესაბამისმა ჯანდაცვის პროფესიონალმა(ებმა), რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან კლინიკურ გადაწყვეტილებებზე კონკრეტული პროცედურის ან მკურნალობის გეგმის შესახებ. ეს გადაწყვეტილება მიღებულ უნდა იქნას მხოლოდ მას შემდეგ, რაც პაციენტის შემთხვევაში განიხილება არსებული დიაგნოსტიკური და მკურნალობის ვარიანტები. რეკომენდებულია, რომ ეროვნული გაიდლაინის ან მისგან წარმოებული ადგილობრივი სახელმძღვანელოების მნიშვნელოვანი გადახვევები სრულად დაფიქსირდეს პაციენტის სამედიცინო ჩანაწერებში იმ მომენტში, როდესაც შესაბამისი გადაწყვეტილება მიიღება.
ლიტერატურა:
- Henderson LA. Deciphering the cytokine fingerprint of macrophage activation syndrome. Lancet Rheumatol. 2021 Aug 1;3(8):e535–8.
- Crayne C, Cron RQ. Pediatric macrophage activation syndrome, recognizing the tip of the Iceberg. Eur J Rheumatol. 2019 Dec 3;7(Suppl 1):1–8.
- Sawhney S, Woo P, Murray KJ. Macrophage activation syndrome: A potentially fatal complication of rheumatic disorders. Arch Dis Child. 2001 Dec 1;85:421–6.
- Minoia F, Davì S, Horne A, Demirkaya E, Bovis F, Li C, et al. Clinical Features, Treatment, and Outcome of Macrophage Activation Syndrome Complicating Systemic Juvenile Idiopathic Arthritis: A Multinational, Multicenter Study of 362 Patients. Arthritis Rheumatol. 2014 Nov 1;66(11):3160–9.
- McLellan K, MacGregor I, Martin N, Davidson J. Macrophage activation syndrome- a case series. Pediatr Rheumatol Online J. 2015;14(Supplement 1):164–5.
- Henter J-I, Horne A, Aricó M, Egeler RM, Filipovich AH, Imashuku S, et al. HLH2004: Diagnostic and therapeutic guidelines for hemophagocytic lymphohistiocytosis. Pediatr Blood Cancer. 2007 Feb 1;48(2):124–31.
- Grom AA, Horne A, De Benedetti F. Macrophage activation syndrome in the era of biologic therapy. Nat Rev Rheumatol. 2016 May;12(5):259–68.
- Brisse E, Wouters CH, Matthys P. Advances in the pathogenesis of primary and secondary haemophagocytic lymphohistiocytosis: differences and similarities. Br J Haematol. 2016 Jul 1;174(2):203–17.
- Allen CE, Yu X, Kozinetz CA, McClain KL. Highly elevated ferritin levels and the diagnosis of hemophagocytic lymphohistiocytosis. Pediatr Blood Cancer. 2008 Jun 1;50(6):1227–35.
- Ravelli A, Minoia F, Davì S, Horne A, Bovis F, Pistorio A, et al. 2016 Classification Criteria for Macrophage Activation Syndrome Complicating Systemic Juvenile Idiopathic Arthritis. Ann Rheum Dis. 2016 Mar 1;75(3):481.
- Ravelli A, Magni-Manzoni S, Pistorio A, Besana C, Foti T, Ruperto N, et al. Preliminary diagnostic guidelines for macrophage activation syndrome complicating systemic juvenile idiopathic arthritis. J Pediatr. 2005 May 1;146(5):598–604.
- Parodi A, Davì S, Pringe AB, Pistorio A, Ruperto N, Magni-Manzoni S, et al. Macrophage activation syndrome in juvenile systemic lupus erythematosus: A multinational multicenter study of thirty-eight patients. Arthritis Rheum. 2009 Nov 1;60(11):3388–99.
- Mouy R, Stephan J-L, Pillet P, Haddad E, Hubert P, Prieur A-M. Efficacy of cyclosporine A in the treatment of macrophage activation syndrome in juvenile arthritis: Report of five cases. J Pediatr. 1996 Nov 1;129(5):750–4.
- Kumar A, Kato H. Macrophage Activation Syndrome Associated with Adult-Onset Still’s Disease Successfully Treated with Anakinra. Case Rep Rheumatol. 2016;2016:3717392–3717392.
- Nahata MC, Morosco RS, Sabados BK, Weber TR. Stability and compatibility of anakinra with intravenous cimetidine hydrochloride or famotidine in 0.9% sodium chloride injection. J Clin Pharm Ther. 1995 Apr 1;20(2):97–9.
- Granowitz EV, Porat R, Mier JW, Pribble JP, Stiles DM, Bloedow DC, et al. Pharmacokinetics, safety and immunomodulatory effects of human recombinant interleukin-1 receptor antagonist in healthy humans. Cytokine. 1992 Sep 1;4(5):353–60.
- Galea J, Ogungbenro K, Hulme S, Greenhalgh A, Aarons L, Scarth S, et al. Intravenous anakinra can achieve experimentally effective concentrations in the central nervous system within a therapeutic time window: results of a dose-ranging study. J Cereb Blood Flow Metab. 2011 Feb;31(2):439–47.
- Shakoory B, Carcillo JA, Chatham WW, Amdur RL, Zhao H, Dinarello CA, et al. Interleukin-1 Receptor Blockade Is Associated With Reduced Mortality in Sepsis Patients With Features of Macrophage Activation Syndrome: Reanalysis of a Prior Phase III Trial. Crit Care Med. 2016 Feb;44(2):275–81.
About the Author
